Boosheid is een krachtige emotie die vaak leidt tot conflicten. Maar wist je dat er twee vormen van boosheid zijn, die elk op hun eigen manier bijdragen aan spanningen in relaties? Nabijheid zoekende boosheid en ruimte zoekende boosheid spelen een cruciale rol in hoe ruzies ontstaan én hoe je ze kunt oplossen.
Of het nu gaat om je partner, collega’s of vrienden – als je begrijpt wat er onder de oppervlakte gebeurt, kun je conflicten sneller en effectiever oplossen.
In dit artikel ontdek je hoe deze twee dynamieken werken en hoe je ze in je voordeel kunt gebruiken om misverstanden en escalaties te voorkomen.
Wil je liever verder luisteren over dit onderwerp in plaats van lezen? Beluister hier de podcast aflevering: Hoe je binnen een uur een conflict op lost
Een herkenbaar voorbeeld uit het dagelijks leven
Ik wil dit uitleggen aan de hand van een voorbeeld uit mijn eigen leven, dat illustratief is voor de conflicten die ik vaak in mijn praktijk tegenkom.
Een tijdje geleden waren Rita en ik een overnachting aan het uitzoeken. We zaten allebei achter een laptop en ik vertelde dat ik iets had gevonden.
Rita reageerde met: Dat is helemaal niks.
Een ander voorstel werd afgedaan met: Dat is veel te duur.
En zo ging het een tijdje door.
De sfeer verslechterde snel en ik voelde boosheid opkomen. Intern verzette ik me, omdat niets van wat ik voorstelde goed genoeg leek. Dat was voor mij het signaal om te zeggen dat ik wilde stoppen, omdat we wisten dat het anders zou uitmonden in ruzie.
Regie nemen over het negatieve communicatiepatroon
In een volwassen relatie gaat het er niet om dat je conflicten vermijdt, maar dat je regie neemt over het negatieve communicatiepatroon.
Dit patroon leidt namelijk tot steeds meer verwijdering en conflict.
In dit voorbeeld lijkt Rita misschien de ‘schuldige’, maar wat ik wil benadrukken is dat het niet om schuld gaat. Er is geen ‘boef’, maar een patroon dat zich herhaalt.
Inzicht in emoties verandert alles
Later kwam Rita naast me op de bank zitten en zei:
“Ik merk dat ik een kort lontje naar je had en ik realiseer me dat ik jou daardoor het gevoel geef dat je het nooit goed genoeg doet voor mij. Ik heb erover nagedacht en ik besef dat ik eigenlijk diep van binnen in paniek ben. Ik snap zelf niet eens precies waarom.”
Mijn hart ging weer voor haar open. Ik antwoordde:
“Maar ik denk dat ik wel weet waarom jij je zo voelt. Je moeder ligt op sterven. Er is niets zo ontwrichtend als het verliezen van je moeder. Dus ik begrijp het. Dank je dat je inziet dat jouw reactie mij een rotgevoel gaf.”
Op dat moment kregen we weer een connectie vanuit het hart. Waar we vroeger enorme escalaties hadden, loste dit conflict zich in no-time op.
Wie was de chimpansee en wie de schildpad?
In dit voorbeeld was Rita de chimpansee. Ze was het meest emotioneel expressief en nam daardoor de meeste ruimte in. Mijn reactie was om me terug te trekken – ik was hier de schildpad.
Soms wisselen deze rollen om: dan ben ik de chimpansee en is Rita de schildpad.
Meer weten over de relatiepatronen van een Chimpansee en een Schildpad? Je leest het hier
De chimpansee: dwingend en liefdevol coachend
Chimpansees hebben de neiging om dwingend, eisend, stellend en kritisch te worden als hen iets dwarszit.
Dit kan negatief klinken, maar boosheid brengt vaak een scherpe rand in de reactie naar de ander. De chimpansee heeft daarnaast de neiging tot wat ik liefdevol coachen noem.
De intentie is positief, maar de uitwerking niet. De chimpansee vertelt de schildpad wat hij moet doen en hoe hij het moet doen. Het gezicht dat hij trekt, is daarbij niet vriendelijk.
En laat dat vriendelijke gezicht nou juist een belangrijke marker zijn voor het brein om zich te openen.
Als de chimpansee zich zo opstelt, voelt de ander per definitie afwijzing.
De schildpad: terugtrekken en rationaliseren
De schildpad reageert door zich terug te trekken. Hij blijft ogenschijnlijk neutraal, maar in werkelijkheid bevriest hij.
De chimpansee ziet die neutrale reactie als een bevestiging dat hij niet binnenkomt en zet nog meer kracht bij zijn boodschap.
De schildpad verzet zich door te verklaren dat hij het wél goed doet, dat de chimpansee overdrijft of onredelijk is. Hij duikt in de analyse en probeert rationeel uit te leggen waarom de ander ongelijk heeft.
Hoe emotioneler de chimpansee wordt, hoe rationeler de schildpad reageert. Dit leidt tot een vicieuze cirkel waarin beiden zich niet gehoord of begrepen voelen.
Nabijheid zoekende vs. ruimte zoekende boosheid
De boosheid van de chimpansee is nabijheid zoekend: Waar ben je? Ik voel me alleen en verdrietig, maar ik zeg dat niet. In plaats daarvan word ik boos, omdat ik het gevoel heb dat je me niet begrijpt.
De boosheid van de schildpad is ruimte zoekend: Ga van mijn nek af, hou op met al die negativiteit.
Beide reacties versterken elkaar en leiden tot escalatie.
Conflicten begrijpen en doorbreken
Rita’s boosheid in ons voorbeeld ging niet over de hotelkeuze, maar over haar angst en verdriet om haar moeder.
Een ruzie over de vuilnisbak gaat nooit over de vuilnisbak.
Als je eigenaarschap neemt over je eigen aandeel in de dynamiek, kun je jezelf afvragen: Waarom reageer ik zo boos?
Het was voor Rita moeilijk om te zeggen: Ik ben verdrietig en in paniek. Dat zijn kwetsbare gevoelens.
Boos zijn en de ander van je afduwen is makkelijker dan vragen om nabijheid.
De sleutel: erkenning en kwetsbaarheid
Door eerlijk te erkennen waar onze emoties vandaan komen, kunnen we verbinding maken in plaats van escaleren.
In plaats van te verwijten, te rationaliseren of te coachen, kun je de ander laten weten:
“Ik zie dat je je rot voelt. Ik begrijp waarom. Wat vervelend voor je.”
Die erkenning maakt alle verschil.
Van conflict naar verbinding
Wil je ruzies die dagenlang door sudderen? Of wil je binnen een uur weer verbinding?
Neem bij de eerstvolgende ruzie de tijd om jezelf af te vragen:
- Waar kwam mijn trigger vandaan?
- Was mijn reactie helpend?
- Wat voelde ik eigenlijk onder mijn boosheid?
Door inzicht te krijgen in je eigen rol in de dynamiek, kun je conflicten sneller en effectiever oplossen.
Veel succes met jullie nieuwe manier van conflictoplossing!