Kan het gevoel voor mijn partner weer terugkomen?

“Mijn gevoel is voor mijn partner weg, denk ik. Kan mijn gevoel weer terugkomen?”. Deze vraag wordt mij tijdens een intake zo vaak gesteld, dat ik daar graag een artikel aan wil wijden. Het antwoord is ja, mits een koppel tenminste vijf vragen positief kan beantwoorden. Vaak is het antwoord helaas ook nee.

1. Kan de machtsstrijd worden doorbroken, zodat er weer zachtheid kan ontstaan? (de interactiecirkel)
2. Kunnen partners weer op elkaar gericht raken (commitment)?
3. Zijn partners bereid aan zichzelf te werken?
4. Is er geen sprake van een verschuiving in waarden en normen?
5. Kunnen pijnlijke gebeurtenissen overwonnen worden?

1. Kan de machtsstrijd worden doorbroken zodat er weer zachtheid kan ontstaan? (de interactiecirkel)

Emotionally Focussed Couple Therapy (EFT) van Sue Johnson is een van de relatietherapiebenaderingen die als bijzonder effectief geldt. Tegenwoordig integreer ik het werk van Hedy Schleifer (Encounter centered Couples Therapy) met EFT waardoor de kracht van beide benaderingen tot zijn recht komt.
De kracht van EFT is dat zij uitgaat van de hechtingstheorie van Bowlby.

De theorie zegt dat elk mens een aantal basale behoeften heeft, de zogenaamde hechtingsbehoeften. Deze behoeften zijn de behoefte aan: acceptatie, nabijheid, begrip, belangrijk te zijn, geliefd te voelen, erkenning, waardering. Omdat ik zelf niet zo van kretelogie hou, wil ik dit vertalen naar een alledaagse situatie.

De kracht van Hedy’s werk zit in de ontmoeting en het belang van op een veilige manier ‘in verbinding zijn’. Laten we eens kijken hoe belangrijk die hechtingsbehoeften zijn.

Hechtingsbehoeften

Albert en Marianne hebben 5 jaar een relatie. Het liefste wat hij wil zien dat als hij thuis komt is dat zijn vrouw blije ogen krijgt; dat hij voelt dat zij graag bij hem is, en hij bij haar. Dat zij zich fysiek tot elkaar aangetrokken voelen.
Hij wil bij haar niet alleen bewonderende ogen zien, maar bij tijd en wijle ook de verlangende ogen. Het is bovendien fijn als zij een veilige haven is als hij een rotdag heeft gehad en zich kwetsbaar en vervelend voelt. Het is fijn als hij haar kan vragen om hem vast te houden als dat zo is, en dat zij dan ook bereid is om dat te doen. Dat zij dat doet zonder gelijk kritiek of advies te geven. Gewoon even bij elkaar kunnen zijn. Dat Albert zich gezien voelt niet alleen in zijn pijn maar ook in zijn gevoelens en behoeften. Kortom, dat Marianne iemand is waaraan hij zich kan overgeven en dat zij hem dan als het ware kan ‘dragen’. Hij voelt zich welkom en gewenst.
Een relatie is pas in balans als Albert datzelfde ook voor Marianne kan zijn.

De verbinding wordt verbroken

Op een dag komt Albert thuis met die heimelijke verwachting op die fijne thuiskomst. Marianne is aan de telefoon en kijkt gestresst. Ze geeft hem een vluchtige zoen en zegt: “Kun jij alvast het eten verder doen, ik moet even dit telefoontje afmaken”. Met zijn verstand kan Albert weliswaar begrip tonen, maar zijn systeem registreert afwijzing en teleurstelling. Zijn hechtingsbehoeften worden niet vervuld. Een keertje incasseren is natuurlijk niet erg, maar als dit vaker gebeurt, zal het er vroeg of laat protest komen. Tot zover het voorbeeld.

Primaire emotie

Als we vaak teleurgesteld worden in onze hechtingsbehoeften krijgt deze pijn de vorm van: “Ik voel me alleen”, “Ik mis het ‘samen'” (met name vrouwen noemen dit als hun thema), “Ik heb het gevoel dat ik tekortschiet, ik doe het nooit goed genoeg” (dit is met name het thema van mannen), “Ik voel me niet gezien”, etc, etc.

Deze reacties noemen we de primaire reactie of emotie. Deze reactie is dus de directe respons op het uitblijven van het vervullen van de hechtingsbehoeften.
Dit gebeurt overigens in een split-second. U mist wellicht zelfs het pijnpunt omdat uw systeem u onmiddellijk zal beschermen. U zit dan direct in de secundaire emotie. Sommige koppels hebben zo vaak ruzie dat ze de pijn niet eens meer voelen. Toch is dat moment van pijn er wel degelijk.

Secundaire emotie

Aangezien we geen pijn willen voelen, willen we zo snel mogelijk weg van pijn. Dit leidt tot de secundaire emotionele respons: boos gevoel, emotioneel terugtrekken, muur rondom ons hart zetten, waardoor je je afsluit van je partner. Alberts reactie op Marianne zou kunnen zijn dat hij zich inwendig boos zal voelen om zich te beschermen tegen de afwijzing. Een andere reactie is dat hij bevriest.

Perceptie

Een volgende stap is dat Albert allerlei denkbeelden over mijn vrouw zal krijgen, vaak met een hoog altijd/nooit-gehalte. We noemen dit de perceptie. We vullen voor onze partner vaak veel in, zonder ons af te vragen waarom we getriggerd worden. Denkbeelden zoals: “Je hebt ook altijd alleen maar kritiek op mij, volgens mij hou je niet meer van me”, “Je bent er ook nooit als ik je nodig heb”. In feite zijn dergelijke percepties codetaal voor: ik heb het gevoel dat je er niet voor mij bent. De verbinding is verbroken (hechtingsbehoefte wordt niet vervuld). Ik ben niet belangrijk voor je.
We nemen de ander waar door een filter van afwijzing en pijn.

Gedrag

Het totaalpakket leidt uiteindelijk tot gedrag. Als u een chimpansee bent, wordt u vast heel vals naar uw partner en zult u haar laten weten hoe onaardig zij allemaal doet. Merkt u het ook hoe u als u pijn heeft in feite erg zelfgericht wordt? Dat klopt, want het vervuld krijgen van behoeften in een relatie is tamelijk dwingend. Zo afhankelijk zijn we in wezen van de aandacht van een partner. Bent u een schildpad dan zult u zich terugtrekken en gegriefd zijn over de oneerlijke houding van uw partner. U zult daardoor niet het gevoel krijgen dat uw partner u ziet. Uw hechtingsbehoeften worden dus niet vervuld. Dit duwt de ander van u af. Deze voelt op dat moment zijn primaire emotie.
Dit is weliswaar niet uw bedoeling maar toch is dat het effect. Vanaf dat moment zitten de partners in een dans verstrikt.

In de praktijk richten alle conflicten zich op:

• de secundaire reacties (u omhelst uw partner en deze voelt aan als een koude vis)
• zijn percepties die uw partner over u uitstort: dit doe je nou altijd… u voelt terecht aan de deze overtrokken zijn en dat de lading meer is dan wat er in feite wordt gecommuniceerd).
• het gedrag (u stoort zich er bijvoorbeeld aan dat uw partner altijd achter zijn computer zit, of dat hij juist zo vaak weg is)

Maar in feite gaan de conflicten over:

• de primaire behoeften: “Wil je me vasthouden, want ik heb je nodig….. maar ik durf je dit niet te vragen uit angst voor je afwijzing”. In wezen gaat het om de vraag “BEN je er of BEN je er niet?”. Onze diepste behoefte is een diepe verbondenheid met onze partner. Als u die voelt dan weet u dat u ook belangrijk bent.
• de primaire emotie/pijn: “Ik heb het gevoel dat je er niet voor mij bent, dat ik onbelangrijk voor je ben”.

Verandering

Wat zou er veel veranderen als u over de laatste twee met elkaar zou kunnen praten. Mensen moeten leren zeggen: “Ik heb het gevoel dat ik onbelangrijk voor je ben, of “Ik heb een muur om mijn hart staan omdat het feit dat je zo vaak weg ben zo’n pijn doet. Die muur staat er omdat je zo belangrijk voor me bent. Ik moet mij tegen de pijn beschermen”.
Of wat denkt u van zoiets van: “Ik ben zo vaak zo boos op je omdat ik eigenlijk zo vaak naar je verlang, en dan ben je niet beschikbaar en dat doet pijn”.

U begrijpt dat het denken in termen van hechtingsbehoeften en het niet vervuld krijgen ervan in relaties ‘rottig’ gedrag verklaard in termen van codetaal. Boosheid is daarmee in wezen een protest over de afwezigheid van verbinding.
Koppels die de dans tijdens hun coachingstraject gaan herkennen, beseffen dat de dans zelf hun vijand is en niet hun partner. Als de sfeer goed en veilig is, dan kunnen partners een nieuwe kwetsbaarheid aan elkaar laten zien. Dit roept compassie op en zal de empathie vergroten. De sfeer is uitnodigend richting elkaar en zacht.

Dit in tegenstelling tot de de secundaire reacties, etc die weliswaar een schreeuw om verbinding zijn, maar deze proberen af te dwingen. De sfeer verhardt hier behoorlijk door. De achtereenvolgende stappen van behoefte, primaire emotie, etc die bij de ander ook de emotionele verwijdering in gang zet wordt binnen EFT de interactiecirkel genoemd.
Terugkomend op de vraag of gevoelens weer terug kunnen komen, zal het mede afhangen van het vermogen van het koppel om de

• zachte, kwetsbare kant aan elkaar weer te (leren) tonen;
• bereidheid om de behoeften van de ander werkelijk te zien en te respecteren;
• samen regie te nemen over de dans. Het is namelijk altijd een dans van twee!

De pijn moet op tafel komen. Diepe verlangens moeten uiteindelijk ook verwoord worden. Elkaar ontmoeten, niet op een dwingende wijze, maar juist op een kwetsbare, onthullende manier. U zult dus uw hart weer moeten (leren) openen. Dat voelt in het begin soms zo onveilig dat een derde (vaak een therapeut) die veiligheid moet voorzien. Dit kan natuurlijk ook alleen als andere randvoorwaarden er ook zijn.

De mooiste manier waarop dit kan gebeuren is als een koppel leert hoe ze dit via het bezoek kunnen doen. Klik hier voor het Youtube-filmpje waarin Hedy Schleifer uitlegt hoe dat in zijn werk gaat.

2. Kunnen partners weer op elkaar gericht raken (commitment)?

Als een relatie lange tijd onder druk staat gaan mensen hun hechtingsbehoeften elders proberen te vervullen. In wezen creeren we vluchtwegen om aan de spanning te ontsnappen. Dit kan zijn chatten, hobby’s, vrienden of vriendinnen, alchoholmisbruik, porno, etc, etc.
Op elkaar gericht raken, betekent dat uw partner weer het recht krijgt op exclusiviteit. U zult daarom samen tijd moeten reserveren om echt met elkaar op dat primaire niveau te leren praten. Toen wij onze crisis hadden hadden we een afspraak om na tienen ’s avonds geen moeilijke gesprekken meer te hebben en tenminste 1 dag per week voor ons samen te reserveren. Dan zal langzamerhand weer vertrouwen kunnen groeien.

3. Zijn partners bereid aan zichzelf te werken?

Het is onvermijdelijk dat als een koppel verstrikt is in de dans dat beide partners ook actief hun bijdrage zullen moeten leveren aan het doorbreken van de dans.
Vaak hoor je over een (bijna) affaire het commentaar van “Hij/zij begrijpt me tenminste, ik hoef bij hem/haar niet zoveel moeite te doen. Het is er gewoon”. Als u elkaar een eerlijke kans wilt geven, betekent dit dat u beiden verantwoordelijkheid voor de verandering moet nemen. Dat zal betekenen dat u zich actiever zult moeten opstellen in het leren van nieuwe vaardigheden. Wellicht moet u assertiever worden, of moet u juist zelfbeheersing leren. Als u altijd zo boos bent, zult u zich de vraag moeten stellen waar de boosheid vandaan komt. Is dat alleen iets dat door uw partner getriggerd wordt, of heeft u ook in uw jeugd pijnlijke dingen meegemaakt. Onverwerkt oudzeer heeft menige relatie kapot gemaakt.

Ik herinner mij een koppel waarvan de vrouw erg boos was op haar man vanwege zijn passiviteit. Later bleek dat er ook bij haar ‘vergeten’ herinneringen waren dat ze in haar jeugd in de steek was gelaten door haar ouders. Pas door de therapie legde zij de verbinding tussen het verlies van verbinding in haar relatie en het verlies in haar jeugd. Hierdoor konden beide partners elkaar meer in zachtheid ontmoeten.
Er kan veel veranderen als beide partners probleemeigenaar worden. Beide partners zien dan in wat hun bijdrage is aan de dans en moeten de bereidheid tonen om er alles aan te doen om het voor hun partner veilig, uitnodigend en prettig te maken. Een relatie kan dus in feite alleen groeien als beide partners ervoor kiezen om hun steentje bij te dragen.

Het is overigens een wetmatigheid dat u zich altijd aangetrokken zult voelen tot een partner die juist daar waar u het meest naar verlangt het moeilijkste kan geven. Dat dit echter in het begin zo is (op het moment van de crisis), wil niet zeggen dat dit zo hoeft te blijven. Commitment aan elkaar is dan het sleutelwoord. Aanvullende training en/of therapie kan dan de wereld van verschil maken.

De training Persoonlijke Effectiviteit & Communicatie heeft al heel wat relaties geholpen nieuw leven in te blazen (zie ervaringen). Met individuele therapie krijgen mensen door onder meer (de nieuwe benadering) brainspotting meer regie over hun (oude) pijnpunten.

4. Is er geen sprake van een verschuiving in waarden en normen?

Deze vierde factor is ook vaak van groot belang voor het wel of niet kunnen slagen van het opnieuw leven in blazen van een relatie. Vaak is een belangrijk rustpunt in een relatie dat u in principe dezelfde waarden en normen met elkaar deelt. Soms door het leven te leven, of door het volgen van bijvoorbeeld een opleiding die gericht is op persoonlijke vorming verschuiven normen en waarden. Als deze verschuiving betekent dat partners bepaalde ouder waarheden niet langer meer omarmen terwijl de ander dat wel nog doet, kan dat tot flinke conflicten leiden. Als voorbeeld kunt u denken aan iemand die door een cursus spiritualiteit helemaal ‘into New Age’ is geraakt, terwijl de partner daar niets van moet hebben. Of dat de ene partner nog wel in een bepaalde kerk komt, terwijl de andere niets meer van die kerk moet hebben.

Vaak proberen partners elkaar door discussies als het ware ’te bekeren’ tot de oude normen en waarden. In feite zeggen partners tegen elkaar: “Ik heb je verloren en kan dat moeilijk verdragen en daarom doe ik er alles aan om je weer terug te krijgen in het oude patroon”. Het vereist een behoorlijke mate van volwassenheid om het verschil te kunnen overbruggen en te accepteren. Om de ander werkelijk te ontmoeten daar waar hij of zij werkelijk is in plaats van waar we willen dat die ander zou moeten zijn. En toegegeven veel mensen kiezen daar helaas niet voor.

5. Kunnen pijnlijke gebeurtenissen overwonnen worden?

Tot slot is het belangrijk om pijnlijke gebeurtenissen, zoals het verlies van een kind, op welke manier dan ook, faillissement, scheiding of affaires te leren verwerken samen. Er is niets dat zo bevrijdend werkt als u tegen uw partner kunt zeggen dat u in hem of haar teleurgesteld bent. Mits uw partner natuurlijk op dat moment in verbinding met u is. U zult uw pijn, boosheid, en verdriet met elkaar moeten leren delen. Primaire emoties zullen op tafel moeten komen. En dan komt er vroeg of laat de vraag waar u voor kiest. Of beter: voor wie u kiest. U zult elkaar moeten leren vergeven. Vergeven is niet hetzelfde als opnieuw vertrouwen. Vergeven is in eerste instantie een keuze, en zet een proces van herstel in werking. Vertrouwen moet opnieuw gewonnen worden.

Afscheid?

U begrijpt dat gevoelens voor elkaar weer kunnen groeien, maar dat gebeurt niet vanzelf. Het is hard werken en vereist commitment. Er zijn natuurlijk ook koppels waar de pijn zo groot is dat dit niet meer is op te brengen. Dan is uit elkaar gaan op respectvolle wijze een logische optie. Bij sommige trajecten begin ik met deze insteek om te kijken of vanuit dat afscheid een nieuw begin mogelijk is. Klik hier om te zien hoe dat in zijn werk gaat.

Tip: Lees ook de artikelen Waarom u wellicht beter bij uw huidige partner kunt blijven en Verliefd op een ander? De 7 do’s en don’t’s