Dit artikel is een verdieping op de blog Hoe om te gaan met mensen die (snel) boos worden. Ik behandel 5 redenen waardoor mensen boos worden en gebruik hier graag de inzichten voor vanuit de relatietherapiebenadering EFT (Sue Johnson).
Voor een beter begrip is het handig als u begint met het lezen van het eerste artikel.
Het verschil tussen secundaire en primaire emoties
In EFT wordt een onderscheid gemaakt tussen primaire emoties (kwetsbare emoties) en secundaire emoties (dat zijn de emoties die de primaire afschermen). Boze reacties worden dan gezien als een secundaire emotie. Daaronder zitten primaire emoties. Secundaire emoties zijn dus emoties die je voelt om de meer kwetsbare (primaire) niet te hoeven voelen.
Het is overigens wel zo dat als u moeite heeft met boos worden, dit voor u nog kwetsbaar (en dus primair) kan aanvoelen. In dit artikel gaan we ervan uit dat de boosheid secundair en dus goed voelbaar is.
In mijn vorige blog schreef ik dat het goed is om de boosheid van een ander te erkennen. Pas dan kunt u afdalen naar de meer kwetsbare emoties en behoeften van de ander. Als u die afdaling kunt maken, zijn er tenminste 5 redenen om boos te worden.
1) Het verbreken van de verbinding
Boosheid kan worden opgevat als een protestreactie op het verlies van verbinding. Als u in gesprek bent met iemand en hij verbreekt de verbinding of het contact door zich bijvoorbeeld op iets anders te concentreren, bijvoorbeeld zijn telefoon, is een logische reactie boosheid.
Een ander woord voor verbinding zou kunnen zijn: focus.
Is de ander met zijn focus bij u, of gaat hij of zij uit contact?
Een vergelijkbare situatie is dat u een bepaalde verwachting van de ander had die helemaal niet uitkomt. De ander verbreekt dan ook een verbinding. Eigenlijk zegt u in uw boosheid: “Ik had verwacht dat je met mij in verbinding was, maar merk dat je jezelf hebt teruggetrokken, en daar baal ik van”.
Toch zeggen we dat niet zo gemakkelijk. We spreken dan vaak in de vorm van een verwijt: “Doe die telefoon toch eens weg, je bent volgens mij verslaafd!”. Daar is niets kwetsbaars aan. U zegt niets over wat het voor u betekent dat die ander met zijn telefoon bezig is.
Uw brein flipt doordat de ander uit contact gaat. Dit gebeurt natuurlijk ook als iemand zich niet aan zijn afspraken houdt. Het werkelijke issue is dan niet zozeer het wel of niet houden aan de afspraak maar dat de ander niet meer in verbinding met u en uw behoefte is. De ander zegt in feite: “Zie mij, hoor mij, vind mij belangrijk!”.
Als u een collega een mail stuurt, waar hij vervolgens niet op reageert, kunt u ook al merken dat uw brein op hol slaat. Hij had immers wel even de moeite kunnen nemen om te reageren. Hij is de laatste tijd sowieso wat afstandelijk. U besluit hem een geïrriteerde e-mail te schrijven over het feit dat u toch wel eerder een reactie had verwacht.
Het gaat hier natuurlijk niet over de mail, maar over dat uw collega zich afstandelijker gedraagt. Uw brein ervaart een protestreactie op het verlies van (de kwaliteit van) verbinding.
Het is beter om het met elkaar over de onderliggende afstandelijkheid te hebben dan u te verliezen in allerlei inhoudelijke kwesties naar aanleiding van de mail. Het is beter om nieuwsgierig te zijn naar de oorzaak dan het zo te laten. Het zou zo maar eens kunnen zijn dat er een andere reden is van het uit contact gaan dan uzelf invult. Mogelijk heeft het niets met u te maken.
Andersom werkt het natuurlijk ook zo. Als u een keer een boze reactie van uw partner of collega of vriend krijgt, stelt u uzelf eens de vraag of u meer op uzelf bent geweest en minder gefocust geweest op het belang van de ander.
Het is goed om bij elkaar te checken hoe het contact wordt ervaren. Afstandelijkheid van de een heeft vaak tot gevolg dat de ander daarop negatief zal reageren zolang de reden onduidelijk blijft. Zeg zoiets als: “Ik merk de laatste tijd dat je afstand aan het nemen bent, ik ben benieuwd of dat ook met mij te maken heeft”
2) Ontkenning van behoeften
In een veilige vriendschaps- of liefdesrelatie zijn mensen in staat om elkaar te vertellen wat ze nodig hebben en prettig vinden. U beseft dan dat u voor een belangrijk deel van elkaar afhankelijk bent. Als u iets nodig heeft van de ander, kan dat het gevoel van kwetsbaarheid oproepen. Als u geleerd heeft dat kwetsbaarheid zwak is of stom, is het gemakkelijker om uzelf onafhankelijk op te stellen. U heeft dan “helemaal niets nodig”, “u redt zichzelf wel”. Dat gebeurt nogal eens als de ander het moeilijk heeft in zijn leven, of ziek is. U bent dan zo gericht op die ander dat u uw eigen behoeftes vergeet of weggestopt.
Toch zijn sommige behoeftes in het leven zo dwingend, dat deze leiden tot frustraties. Vroeg of laat komen deze frustraties eruit in de vorm van boosheid. Hoewel ontkenning van behoeften zowel op het werk als thuis gebeurt, kom ik het in mijn werk als relatietherapeut heel vaak tegen.
Ik herinner mij een koppel waarvan de vrouw al lange tijd lichamelijke klachten had. Hij had haar daarom al tijd ontzien voor betreft intimiteit en seksualiteit. Langzaam begon het hem steeds meer te frustreren. Zij wist van hier niets van. Zo af en toe had hij uitbarstingen van woede. Onder de woede zaten behoeftes aan intimiteit die hij niet probeerde te voelen, maar die er wel waren. Het leren praten over deze behoeften waren eerste stap op weg naar herstel voor dit koppel.
Als de ander regelmatig boze reacties heeft, kunt u eens vragen naar wat er achter die boosheid schuilgaat. Er zit hem iets diepers dwars. Het zijn die pijnpunten of onvervulde behoeften waar uw partner niet gemakkelijk over praat. Met name binnenvetters hebben hier nogal eens last van. Daar waar u uzelf wegcijfert, loopt u de grote kans dat u vroeg of laat boos en gefrustreerd wordt. In een gezonde relatie past u zich niet alleen maar aan. Er moet een gezonde balans zijn tussen geven en nemen.
3) Het verlies van overzicht
Ik herinner mij een conflict tussen mij en mijn vrouw over de hypotheek. Na het lezen van een boek over hypotheken, besloten wij dat we moesten beginnen met het aflossen van onze hypotheek. Ik stelde voor dat we een x bedrag zouden storten, en dat we het jaar daarop weer zoiets zouden doen. Mijn vrouw wilde een plan, sterker nog zij wilde dat ik meer ging budgetteren. Ik reageerde vervolgens geïrriteerd en merkte op dat dat best wel goed zou komen. Zij, op haar beurt, raakte geïrriteerd dat ik weigerde met een plan te komen. Ik was eigenwijs… etc..
Herkent u dit soort irritaties?
Het is dan goed om een pas op de plaats te maken om te onderzoeken wat er precies gebeurt. Mijn vrouw was benieuwd waar de lading bij mij vandaan kwam. Volgens de bezoekmethode uit Het Bezoek, kwam zij op bezoek in mijn wereld. Ik ging bij mezelf te rade wat maakte dat ik zo bozig reageerde. Om een lang verhaal kort te maken, realiseerde ik mij dat haar vraag (ik hoorde een eis) in mijn wereld paniek opriep. Ik ben helemaal niet goed in het schrijven van plannen, en van cijfers heb ik sowieso al niet zoveel kaas gegeten. In plaats van deze angst te voelen en te verwoorden (“Ik merk dat als je dit vraagt, het bij mij paniek oproept, omdat ik niet goed ben in een schrijven van plannen”), overschreeuwde ik dat gevoel. Immers het staat niet zo stoer om toe te geven dat zoiets angst oproept. Bovendien wist ik nog niet hoe zij hierop zou reageren. Misschien zou zij het ook wel stom vinden.
In een relatie zul je gaandeweg steeds meer moeten ontdekken hoe kwetsbaar je werkelijk kunt zijn. Er komt zoveel vrijheid op het moment dat je kwetsbaar kunt zijn bij je partner.
Toen ik in haar wereld op bezoek was, ontdekten zij dat zij paniekerig werd van het ontbreken van een plan. Een plan gaf haar rust en maakte dat zij wist waar ze aan toe was. Rita vond het niet stom dat ik me zo voelde, en ik merkte dat ik het niet gek van haar vond dat zij zo zich zo voelde. Het maakte veel duidelijk.
We hebben het opgelost door een externe deskundige te vragen ons bij de planning te helpen. Een paar dagen later gebeurde er op financieel gebied weer iets waar ik geïrriteerd op reageerde. Toen vroeg ze mij of er weer iets soortgelijks gebeurde. Het conflict de-escaleren onmiddellijk, omdat zij mij kon geruststellen dat ze het wel begreep en dat we samen naar een oplossing zou zoeken.
In de training Persoonlijke Effectiviteit bracht een van de deelnemers in de weekevaluatie in dat zij vermoedde dat haar partner overspel had gepleegd. Zij was zo boos. Ze ging helemaal los over hem. Er waren al langer relatieproblemen.
Nadat we haar verhaal uitgebreid hadden aangehoord en ze enigszins tot kalmte was gekomen, stelde ik haar de vraag of onder de boosheid misschien ook wel het gevoel van paniek zat. Dat bleek te kloppen. Ze reageerde oprecht verbaast.
Pas na de erkenning van haar boosheid, kon ze ook beter voelen wat er onder de boosheid zat en dit hielp haar om te beseffen dat ze eigenlijk volkomen in paniek was over dat ze hem zou kunnen verliezen en wat het allemaal met zich mee zou kunnen brengen. Dat ze het “allemaal” niet meer overzag. Maar het erkennen van zoiets maakt kwetsbaar. Deze kwetsbaarheid was – na diverse gesprekken – een belangrijke sleutel om met haar partner tot herstel te komen. De gebalde vuist is immers minder goed te vullen, dan de geopende hand van de kwetsbaarheid.
Het geheim van het snappen van wat er in uw eigen wereld of van de ander gebeurt, zit in het uzelf stilzetten. Het uzelf stilzetten betekent dat u een moment neemt om uzelf af te vragen waar uw boosheid vandaan komt. Als je eenmaal van elkaar weet hoe je getriggerd wordt, kunt u elkaar sneller helpen bij het doorbreken van het negatieve patroon. Zo komt er dan veel rust niet alleen in uw relatie thuis, maar ook tussen u en anderen.
Het uzelf kwetsbaar maken is de sleutel tot verbinding. Kwetsbaarheid zou u ook gelijk kunnen stellen aan authentiek zijn. Als u werkelijk durft te verwoorden wat er onder de boosheid zit, leert de ander u kennen zoals u zich werkelijk voelt.
4) Overschreeuwen van schaamte
Een andere reden voor het voelen van boosheid, is het uzelf te kijk gezet voelen, of uzelf beschaamd voelen. Schaamte is een gevoel dat niemand graag voelt. In het geval van schaamte wijst u uzelf eigenlijk af, of voelt u zich afgewezen. Schaamte betekent: “Ik ben niet okay”.
Schaamte wordt getriggerd als u de les gelezen krijgt. Wellicht kent u het wel dat u wordt aangehouden door een agent die u vervolgens gaat uitleggen waarom u niet te hard mag rijden, of waarom u zich niet aan een bepaalde regel heeft gehouden.
Schaamte wordt ook getriggerd als iemand u de les leest over hoe u zich moet gedragen naar de kinderen. Boos worden is dan een logische reactie om uzelf weer een goed gevoel te geven. Op die manier kunt u de ander laten weten dat u in uw recht bent om te doen of zeggen wat u deed of zei. Hoeveel effectiever is het als het mogelijk is om te zeggen tegen elkaar: “Toen je mij dat dan dat zei had ik het gevoel dat je mij de les las. Ik voelde zo de schaamte over me heen komen, alsof ik een standje had gekregen. Mijn reactie daarop is boosheid. Kun je je dat voorstellen?”.
In een veilige relatie zal uw partner, collega of vriend niet willen dat u zich schaamt. Want schaamte werkt destructief in relatie. Het zorgt dat breinen flippen. Het betekent dat uw partner ook een geflipt brein had. En echte communicatie kan alleen plaatsvinden, als beide partners relationeel kunnen denken. En dat kan alleen als het brein niet flipt.
Constructieve communicatie vindt daarom plaats als koppels in staat zijn om hun pijnpunten en behoeften ongecodeerd aan elkaar te vertellen. Dit ook weer met die kwetsbaarheid dus wat ik maar noem met de trillende handjes. Het is moeilijk om je kwetsbaar te maken. Maar als het u lukt, zal relaties zich kunnen verdiepen.
Wilt u meer weten hoe u met schaamte kunt omgaan, kijk dan naar de bekende TedTalk van Brene Brown: luisteren naar schaamte
5) De ander triggert een ervaring van vroeger
Als u uit een achtergrond komt waarin uw vader, moeder of iemand anders op een manier reageerde waar u allergisch op geworden bent, zult u een korter lontje hebben dan wanneer u niet die ervaring had gehad.
Als uw baas tegen u zegt: “Doe niet zo dom”, zal uw brein natuurlijk heftiger flippen als u in uw opvoeding vaak heeft gehoord dat u dom was. Uw brein wil u beschermen tegen pijn, dus zal deze op hol slaan als u deze opmerking hoort.
Juist voor partners of goede vrienden helpt het om te weten waar uw allergie vandaan komt. Bij een partner kunt u de bezoekmethode gebruiken om een inkijkje te geven in uw achtergrond. Uw partner krijgt op die manier een kloppender beeld van u.
Vertel uw partner over pijnpunten uit uw verleden. In het boek “Getting the Love you want” door Harville Hendrix (Nederlandse vertaling kunt u hier downloaden) staan achterin de zogenaamde Imago-opdrachten (nr. 2 t/m 6). Deze helpen uw ervaringen uit het verleden in kaart te brengen.
Tot slot
Met dit artikel hoop ik dat u meer grip heeft op mogelijke oorzaken van boze reacties van mensen uit uw omgeving (en natuurlijk van die uzelf). U kunt met de tips in de hand in ieder geval in gesprek raken met de vraag of hij of zij een of meer punten herkent. Dat zal een orgiinelere manier zijn om het gesprek te openen. En daarmee werkt u ontwapenend. U focust bovendien eerst op het gespreksproces in plaats van de inhoud. Immers, zolang de oorzaken niet zijn weggenomen, zullen inhoudelijke gesprekken tot eenzelfde gesprekspatroon leiden. Door dit te doen, kunt u elkaar weer van hart tot hart ontmoeten.
Veel succes!
De relatie met uzelf of anderen verbeteren?
Ontdek in onze Online Keuzehulp welk traject het meest voor u geschikt is. Lees verder
Andere artikelen
Waarom mannen naar porno kijken »
Help!!! Mijn man is een watje! (en wat eraan te doen) »
Ben ik een chimpansee of schildpad? »
Waarom u wellicht beter bij uw huidige partner kunt blijven »
4 Stappen als u samen een droom verliest of iets ergs meemaakt »
Hoe uw brein een goede relatie in de weg staat »
Het is beter te luisteren dan te winnen »
Conflicten oplossen: hij wil altijd gelijk hebben! »
Dramadriehoek – Stop met redden in relaties »
Brainspotting – de revolutionaire individuele therapie »
Kan mijn gevoel voor mijn partner weer terugkomen? »
Ik ben je ff helemaal zat (waar zit de rek er dan nog in….) »
7 Tips om met weerstand om te gaan »
Eerste boek nu bij Bol.com en alle andere boekhandels »
Interview met De Stad Amersfoort »
Herken of een training bijdraagt aan blijvende positieve resultaten »
Waarom heeft onze training Persoonlijke Effectiviteit zoveel impact? »
Trauma verwerken met ouder-kindbezoek »
Hoe hou je je relatie goed in tijden van stress »
Hoe kan vertrouwen weer herstellen? »