Zo vlak voor kerst en het nieuwe jaar wil ik graag een belangrijk onderwerp aanstippen. Als we gekwetst zijn door mensen, komt er een breuk in het vertrouwen. Is herstel mogelijk en wat is daarvoor noodzakelijk? Welke stappen kunt u zetten? Daar gaat dit artikel over. Het is niet alleen voor koppels geschreven, maar voor alle relaties, dus ook voor de relatie met uw vriend, zakelijke partner en collega.
Geen vertrouwen meer hebben
Relaties worden op het niveau van het hart beslist. Op het moment dat iemand ons pijn doet, kan de impact van de kwetsing zijn dat we een muur rondom ons hart zetten. Vanaf dat moment laten we ten diepste die persoon niet meer toe. We kunnen nog aardig doen, we kunnen die persoon (enigszins) toelaten, maar wat we ook zeggen of doen, een deel van ons wezen heeft zich afgesloten voor de ander.
Afsluiten voor de ander
Op het moment dat we een muur rondom ons hart zetten, betekent dit dat we een besluit hebben genomen om onszelf niet meer opnieuw te laten kwetsen. De prijs die we hiervoor betalen, is dat we een deel van ons wezen voor de ander afsluiten. Als de ander een intieme partner is, zal deze het voelen. Het gevoel dat dan kan ontstaan, is dat hij of zij een schuld heeft uitstaan die moet worden terugbetaald. Je wilt als het ware genoegdoening hebben.
Bert en José kwamen bij mij voor een gesprek. Bert had een ander gehad en José had zichzelf beschermd door een muur rondom haar hart te zetten. In feite zat ze intern met haar armen over elkaar en wilde ze bewijs van Bert dat hij haar niet opnieuw zou gaan kwetsen. Door haar houding creëerde ze juist de afstand die ze niet wilde hebben. Want eigenlijk verlangde zij naar een betrouwbare en diepe verbinding.
Bert voelde dat hij een schuld moest terugbetalen. De pijn die José was aangedaan, zorgde ervoor dat het helemaal onduidelijk was hoeveel er zou moeten worden terugbetaald, hoe lang en vooral wanneer het wel oké was.
Hoe herstel je je wantrouwen?
Een relatie kan alleen groeien als beide personen (partners, vrienden, collega’s) kiezen voor groei. De ander die gekwetst heeft, moet idealiter de volle verantwoordelijkheid nemen voor zijn kwetsende gedrag. Er moet dus sprake zijn van oprecht berouw. Dat betekent dat iemand duidelijk moet maken waarom het mis is gegaan, dat hij/zij snapt welke pijnlijke impact dit gedrag heeft gehad en wat hij een volgende keer anders zou doen als hij/zij in dezelfde omstandigheden zou terechtkomen. Al deze elementen komen in een prachtig “bezoek” voor dat de amends visit wordt genoemd: het bezoek waarin iemand iets besluit recht te zetten.
Bert moet daadwerkelijk laten zien met zijn gevoel hoezeer het hem raakt dat José pijn heeft. Dat hij snapt wat zij allemaal heeft gevoeld en wat er kapot is gegaan. Daarnaast moet hij kunnen uitleggen wat hij nu anders zou doen: “Ik realiseer me dat ik als ik weer voel dat ik aandacht krijg van deze vrouw dat ik het je voortaan zeg en dat we samen kijken hoe ik daarmee omga”. Uiteraard is dit maar een voorbeeld met diverse varianten. Het gaat erom dat er bij José een gevoel van geruststelling ontstaat dat Bert probleemeigenaar is geworden en kiest voor “samen” als er uitdaging op zijn weg komen.
Maar met het tonen van berouw en verandering in gedrag, is de breuk in het vertrouwen natuurlijk niet direct hersteld. Dat heeft te maken met het feit dat niet alleen degene die gekwetst heeft, werk te doen heeft. Ook de gekwetste moet een keuze maken.
De noodzaak tot vergeving
Zoals gezegd, heeft iemand die je kwetst in principe een schuld uitstaan. En daar zit een probleem in. Bert had zijn excuses aangeboden en zijn best gedaan om alles op orde te krijgen. Toch, zodra hij ook maar een kleine onbenullige fout maakte, werd José zo boos dat hij het gevoel had weer vanaf nul te moeten beginnen.
De enige manier om met pijn om te gaan, zodat de liefde weer kan stromen, is het verlies te nemen.
José betoogde dat als zij Bert zou vergeven, hij ermee weg zou komen. Dan zou ze voor de tweede keer slachtoffer zijn. Hij had het haar aangedaan en dan kwam hij er wel erg gemakkelijk mee weg. Als het overgeven dan zou zij weer iets moeten gaan doen. Hij moest maar nu aan het werk. Bovendien wilde ze voorkomen dat ze opnieuw gekwetst werd. Als ze hem zou vergeven zou ze het verlies dat ze geleden had moeten nemen.
De patstelling die dit teweegbrengt, is dat liefde alleen maar kan groeien in vrijheid. Als je hart geblokkeerd is, kan de liefde niet stromen. Vergeven is niet hetzelfde als vergoeilijken, of goedpraten. Vergeven betekent een actieve keuze om jezelf niet meer te laten binden door het verleden. Vergeven doe je primair voor jezelf.
Vergeven heeft een hoge prijs. Als het verlies door beiden partners gevoeld wordt is het niet meer het verlies van de gekwetste alleen, maar ook een verlies voor beiden. Uiteraard is niet-vergeven te vergelijken met de gebalde vuist. Deze is niet te vullen. Het openen van de hand kost moed en tijd, maar vanuit zachtheid kunnen beiden partners weer elkaars handen leren vullen.
De weg tot vergeving: erkenning van de pijn
Vergeven kan alleen door de pijn eerst te erkennen. Daarom kan een lichtvaardige uitspraak “Ik vergeef je”, over de pijn helpen heen te stappen.
In een relatietherapie is het belangrijk dat beide partners samen de pijn voelen en de impact goed laten doorwerken. Dan is het mogelijk om als het ware een monument neer te zetten en vervolgens tegen elkaar te zeggen: “We beseffen hoeveel pijn dit heeft gedaan en we zullen er alles aan doen om dit nooit meer te laten gebeuren”. Voor vriendschappen geldt eigenlijk hetzelfde
Verstandelijk vergeven kan het begin van het helingsproces zijn. Maar ik zie drie stadia:
- Verstandelijk beslissen dat u de ander vergeeft;
- Met uw hart de ander kunnen vergeven;
- Dat u de ander (uiteindelijk) ondanks zijn gedrag kan zegenen, het beste kan gunnen, als het ware.
Elke stap vereist dat u uw eigen pijn leert voelen en te accepteren als een deel van de nieuwe realiteit.
Ik liet José hardop zeggen tegen Bert: “Bert ik heb een muur rondom mijn hart staan, en eigenlijk wil ik je niet meer opnieuw toelaten. Een ander deel in mij wil wel uitreiken naar je, maar is bang om opnieuw gekwetst te worden”. Toen zij dit hardop uitsprak, werd zij zich er nog meer van bewust dat ook zij een keuze moest maken, wilde er iets in de relatie veranderen. Het was ook spannend om dit te zeggen. Immers het voelt ook heel kwetsbaar om zo je hart te laten zien. Door de muur van het niet vergeven op te geven, wordt de pijn van het alleen-zijn voelbaar. En dat vormt de basis van het vermogen om te kunnen vergeven: het (samen) zitten met de pijn.
Om te kunnen vergeven, zult u als het ware moeten buigen voor de pijn: de pijn kan namelijk nooit meer worden weggenomen, want hij is er al. Zolang u niet vergeeft blijft u gebonden aan het verleden en staat uw leven stil. Wraak en genoegdoening willen, voelt goed, maar in de praktijk blijft uw leven in het teken staan van de pijn uit het verleden.
Ik heb vaak gezien hoe het leven weer kleur kreeg als iemand besloot om te vergeven. De aandacht kon weer gericht worden op leven en de dramadriehoek kon worden verbroken.
Wat als de ander niet aanspreekbaar is?
Bert was bereid zijn leven te veranderen en te knokken voor de relatie. Hij kon zeggen dat José het niet verdiende en hij kon haar oprecht vergeving vragen. Zij kon het hem geven. Dit luidde de weg tot herstel in.
Maar ja, wat als de ander niet bereid is tot verandering of dat het gesprek tot herstel daarover niet mogelijk is? Klik dan hier voor het volgende artikel.