Wie kent de situatie niet? U zit voor een vergadering en u spreekt met uw collega voor de vergadering af om nu eens eindelijk aan te kaarten dat de werkdruk te hoog is. Jullie zijn het helemaal eens, hij zal u steunen. De rondvraag begint en u steekt van wal. U kijkt naar uw collega en zegt “Jij bent het er toch ook mee eens?” Hij zegt daarop: “Nou ik vind dat je het wel wat scherp formuleert, ik vind het een lastige situatie”. Misschien laat u het niet blijken maar grote kans dat u hierop flink boos wordt.
Als u zich niet weet te beheersen en hem na de vergadering flink de waarheid zegt, zal hij u waarschijnlijk als agressief ervaren.
Pieter staat de boontjes te doppen, omdat hij beloofd heeft te koken. Hij voelt zich onder tijdsdruk staan, diezelfde avond heeft hij nog een vergadering. Zijn vrouw vraagt terwijl ze naar de tv kijkt: “Kom eens kijken, wat leuk!”. Pieter voelt zich onder druk gezet. Vroeger reageerde hij met “Wat wil je nou, dat ik kom meekijken of dat ik kook?”, Of een boze uithaal met: “daar heb ik nu geen tijd voor hoor!”. Inmiddels heeft hij geleerd dat het effectiever is om te zeggen: “Dit geeft mij stress, ik wil me nu hierop concentreren. Een cue waarvan ze samen weten dat zij hem moet laten. Vroeger waren er veel agressieve woorden over en weer. Soms werd er ook met dingen gesmeten. Die tijd is nu voorbij.
Zomaar twee situaties, waarin escalatie zo op de loer ligt. Kent u die agressieve boosheid van uzelf? Ik werk vaak met mensen die een issue hebben rondom boosheid en agressie. Sommige mensen hebben een kort lontje zonder dat ze snappen waarom. Misschien overkomt dat uzelf wel eens.
Niemand staat op met de gedachte hoe heerlijk het is om uw partner of klant eens flink “de waarheid te zeggen”. Toch gebeurt het keer op keer. Tijd voor een korte cursus agressietraining.
1. Welk type agressie gebruikt u eigenlijk?
In het eerste voorbeeld van de agressietraining heb je het gevoel dat je met die collega op dat moment een connectie voelt. Je hebt een bondje gesloten over dit specifieke onderwerp. Op een moment dat hij afstand neemt voelde hij zich in de steek gelaten. Veel conflicten ontstaan doordat u eigenlijk het gevoel heeft dat de ander afstand neemt van u of van wat u belangrijk vindt.
Deze vorm van agressie wordt de ‘nabijheid zoekende agressie’ genoemd. In plaats van te zeggen: “Ik voel me door jou in de steek gelaten”, is het gemakkelijker om boos te worden. Ik maak koppels mee die met voorwerpen naar elkaar smijten (gelukkig niet in mijn praktijk), omdat dat een uiting van frustratie is over het gevoel alleen gelaten te worden. Het is belangrijk dat zij leren omgaan met agressie.
De vorm van boosheid of agressie uit het tweede voorbeeld is die van de ‘ruimte zoekende agressie’. Als je je regelmatig onder druk gezet voelt, is deze agressie vaak een uiting van het wordt me teveel. “Ik voel dat ik alleen maar kritiek krijg, hou eens op!” De stressreactie in uw lijf leidt dan tot de agressieve bui. Dus aan de buitenkant zien we agressie, maar onder de motorkap is er een stressreactie.
Dus de eerste vraag is: welke vorm van agressie komt er bij u boven? Voelt het meer als verraad, alleen gelaten worden en er alleen voor staan (eerste type) of voelt het meer als onder water geduwd worden wat steeds maar doorgaat (type 2)[i].
2. STOP! Leer tegen-instinctief reageren!
Als u uw controle verliest, dan voelt het alsof uw brein flipt. In feite voelt uw brein zich niet meer veilig bij de ander en het probeert zich in een razend tempo te beschermen tegen verdere dreiging (weliswaar is die stap relationeel niet helpend, maar het voelt wel kloppend voor uzelf.) Dan komen we in ons destructief recht zoals dit genoemd wordt. We gaan ons gelijk halen of ons recht. Het probleem hiervan is dat de ander in dezelfde modus terecht komt. Die klapt dicht, zal zich verdedigen of gaat ook in de aanval. Om dit te voorkomen is leren omgaan met agressie van belang,
Wanneer er een heftige discussie aan de gang is wil uw brein drie dingen, namelijk: vechten, vluchten of bevriezen. Bij u zullen snel de vecht gevoelens naar voren komen en dit is te merken aan uw agressieve reacties. Daarnaast wordt u overspoelt met stresshormonen (cortisol, (nor)adrenaline) die ervoor zorgen dat u in een tunnelvisie belandt. Direct reageren is dus niet de juiste optie.
Stap 2 in uw agressietraining is dat u daarom toch probeert uzelf te stoppen met iets te zeggen. Als dat niet voldoende lukt, ga dan uit de situatie en vergeet daarbij niet te zeggen dat je even een pauze nodig hebt maar erop terugkomt. Immers, als de andere de nabijheid zoekende agressie als patroon heeft, dan zal dat juist olie op het vuur zijn (u neemt immers afstand zonder dat het duidelijk is of u de nabijheid weer zal opzoeken). Door het te zeggen stelt u de ander gerust. Wacht vervolgens tenminste 30 minuten met het uitpraten, zodat de stresshormonen een beetje zijn verdwenen.
Wat ook helpt is dat u iets fysieks gaat doen, zoals wandelen of hardlopen.
Het voelt heel tegennatuurlijk maar het zal u veel meer opleveren. Lukt het niet, dan is het belangrijk om later naar de persoon in kwestie toe te gaan om de tips die hieronder staan toe te passen.
Of het u lukt om op uw tong te bijten of niet, de volgende stap is om te voelen welke drijfveer bij u speelde. Door eerlijk te voelen welke emotie er eigenlijk aan de agressie ten grondslag ligt, kunt u beter voelen wat er nodig is om het patroon te veranderen.
3. Emoties zijn logisch
Een conflict is meestal wederzijds. Dat betekent dat de ander ook getriggerd wordt door uw reactie. Het is van belang, voor het leren omgaan met agressie, dat u elkaar probeert te begrijpen. Zelfs wanneer u de gevoelens van de ander onterecht vindt, moet u proberen om te snappen waar deze gevoelens vandaan komen.
Zoals we al constateerden heeft uw agressie een reden. En die van de ander ook.
Zit u op de huid van de ander of heeft deze het gevoel dat hij er alleen voor staat? Die vraag geldt voor jullie beiden.
Agressieve reacties zijn dus steeds codetaal voor onderliggende emoties.
Het gaat er dus niet om op welke manier iemand zich uit maar om de reden wáárom iemand zich zo uit. Het gebeurt vaak dat mensen ontdekken dat onder agressie en heftige boosheid een vorm van angst of verdriet ligt.
In mijn blog ‘5 redenen waarom mensen boos worden’ leest u meer over de achterliggende drijfveren en over de agressietraining.
4. Betrek de ander bij uw wens tot verandering.
Durf de ander te betrekken in wat er werkelijk gebeurde toen u agressief werd.
Beeldend zou u zich kunnen afvragen: “Wat kan ik beter vullen: een gebalde vuist of een geopende hand?”
Door eerlijk aan de ander te vertellen wat het effect was diep van binnen (“aan mijn lot overgelaten (type 1)” of “overvraagd” (type 2), leert de ander ook een kwetsbaar deel van u kennen. Misschien weet de ander helemaal niet welk effect hij of zij werkelijk op u heeft.
Iemand zei eens: “Een vijand is iemand wiens verhaal je ten diepste niet begrijpt”. Dat is een uitgangspunt die mij erg helpt wanneer ik geconfronteerd word met personen die onaangenaam reageren.
Een goed gesprek van hart tot hart helpt niet alleen om de lucht te klaren, maar geeft ook de mogelijkheid om elkaar beter te leren kennen. U hoeft het daarbij overigens niet zozeer eens met elkaar te zijn.
Door uw pijnpunten duidelijk en rustig te bespreken, zal de ander meer begrip hebben voor uw reactie. Dit geldt natuurlijk ook andersom. Gun de ander ook de tijd om zijn of haar standpunten te vertellen. Op deze manier zorgen jullie ervoor dat er een goed gesprek komt waarin alle frustraties geuit worden. Probeer ook de kant van de ander te begrijpen, dit is een belangrijk punt bij het leren omgaan met agressie tijdens de agressietraining.
5. Valideer de emoties van de ander
Wanneer u goed en duidelijk vertelt waarom u zo boos reageerde, dan zal de ander u sneller begrijpen. Hierdoor zorgt u ervoor dat er begrip komt voor uw reactie en dat de discussie niet escaleert. Ook u kunt natuurlijk begrip tonen aan de ander. Begrip tonen is echter niet hetzelfde als degene gelijk geven. U snapt waar de gevoelens vandaan komen, maar nog kunt u het niet eens zijn met deze persoon. Om dit toe te lichten gebruik ik graag een voorbeeld uit de Persoonlijke Effectiviteit. In deze training leren mensen om de negatieve en destructieve communicatiepatronen te doorbreken.
Frits vertelde tijdens de weekevaluatie van de agressietraining boos dat hij afgewezen was voor een nieuwe baan. De commissie had het slechte nieuws ter plekke op een nogal botte manier gebracht en dit viel bij hem niet in de smaak. Ze lieten hem weten dat hij hen niet had overtuigd dat hij de goede motivatie voor de job had en zagen hem niet echt zitten. Het was voor hem de droombaan waarvan men hem van tevoren had voorgesteld dat het ook echt bij hem zou kunnen passen.
In deze training maak ik steeds dankbaar gebruik van dit soort momenten om groepsleden te leren om te gaan met deze heftigheid.
De één begon allerlei vragen over het inhoudelijke gesprek te stellen, een ander vertelde zijn verontwaardiging over een eigen ervaring. Weer een ander suggereerde dat hij daar dan niet op z’n plek was. Zo deed iedereen een duit in het zakje.
Ik onderbrak het proces en checkte bij Frits of hij zich gehoord voelde. Het antwoord was duidelijk nee. Toen vroeg ik of de deelnemers hem eens wilden proberen te valideren.
Valideren is de logica van de emotie in uw eigen woorden samenvatten. U laat daarmee merken dat het vanuit zijn bril waarmee hij naar alles heeft toegeleefd, het heel logisch was dat hij zo boos werd.
Na wat schuchtere pogingen kwamen we tot de volgende zin: “Ik kan me voorstellen dat je geschokt bent en dat je je erg boos voelt over hoe de commissie met je is omgegaan. Je had er zo’n goed gevoel over gekregen van tevoren. Je was zo gemotiveerd, je wilde er alles voor opzij zetten en toch hebben ze je afgewezen en dan geven ze ook nog als reden dat je niet gemotiveerd genoeg was. Ik kan me voorstellen dat je laaiend bent”.
Door Frits te laten merken dat u hem echt begrijpt, brengt u zijn brein tot rust. Hij voelt zich gehoord.
Wanneer iemand hoog in zijn of haar emotie zit, dan zitten zij niet te wachten op onze verhalen van soortgelijke gebeurtenissen of oplossingen. Deze personen willen zich alleen maar gehoord en gezien voelen. Dat is ook wat u ten diepste wilt als u zo boos bent.
Dan wilt u horen: “Ik snap dat ik je in de steek heb gelaten (bij type 1 agressie)” of: “ik snap dat ik je teveel op je huid heb gezeten”
Er is niets zo fijn om te voelen dat iemand u kan volgen en u begrijpt. Dat geldt dan ook voor de ander.
6. Vertel wat u echt nodig hebt en wordt eigenaar
Nadat u beiden uw onderliggende emoties onder woorden gebracht heeft en aan elkaar hebben laten zien waarom u bepaalde beslissingen nam of waarom u op een bepaalde manier heeft gereageerd, dan is het tijd om aan te geven wat u nodig heeft. Wat heeft u nodig om toekomstige soortgelijke situaties te voorkomen? Vergeet niet de ander te vragen wat hij of zij nodig heeft en neem hier verantwoordelijkheid voor. Een relatie kan alleen groeien als beiden kiezen voor groei. U zult uw agressie minder nodig hebben als de ander beter afstemt op wat u nodig hebt of verwacht. Als u dat ook bij de ander doet, dan weet hij of zij dat u zich echt van uw goede kant wilt laten zien en zal het een stuk vreedzamer verlopen.
7. Durf sorry te zeggen
Het kan heel goedkoop klinken om sorry te zeggen. Maar het is erg helend voor een relatie als je kunt erkennen dat de ander zich beschadigd voelt door uw heftige reacties. Zeker als u elkaar helpt om meer oog te hebben voor de stress die er onder de motorkap bij u in feite aanwezig is, zal dat helpen om de relatie te verzachten. Maar dat werkt alleen als het wederzijds is.
Het opvolgen van deze tips, leren omgaan met agressie, is natuurlijk een goede eerste stap maar vaak lukt dat niet alleen.
8. Praktische hulp
Hoe kan ik u helpen? Ik heb een videotraining ontwikkeld als u merkt dat u moeite heeft met emoties te voelen of regie over emoties te krijgen. U wordt, als het ware, stap voor stap bij de hand genomen om beter met emoties om te gaan. Het zal enorm veel verschil uitmaken.
De beste optie is echter om een groepstraining te volgen waarin u leert om regie te krijgen over het leren omgaan met agressie en andere destructieve patronen. Het is een vorm van groepscoaching waarin u heel persoonlijk begeleid wordt. Bekijk daarvoor de pagina training Persoonlijke Effectiviteit,
U kunt contact met mij opnemen via info@tripleimpact.nl of via 085 5809919
[i] Een verdiepend boek over agressie in partnerrelaties is Partnergeweld en Emotionally Focused Therapy door Jef Slootmaeckers en Lieven Migenrode. Zij introduceerden ook deze vormen van agressie.